تعویض مفصل زانو
فرسایش مفاصل ، بخصوص مفاصلی که وزن را تحمل می کنند،مانند زانو ،با افزایش سن اجتناب ناپذیر است . بیماریهایی نظیر انواع آرتروز، می تواند این روند فرسایش را تسریع نموده به طوریکه در سنین پایین تر هم اتفاق بیفتد، که در نهایت منجر به تغییر شکل و دردهای مزمن و پیشرونده می شود، به طوریکه انجام کارهای ساده مانند راه رفتن یا از پله بالا رفتن دشوارشده و حتی به هنگام نشستن یا دراز کشیدن ،فرداحساس درد می نمایید.
در صورتی که معالجات دیگری ،مانند استفاده از دارو و وسایل کمکی برای راه رفتن مفید واقع نشوندو فرد از انجام امور عادی زندگی خویش باز بماند، در مان جراحی تعویض مفصل زانو توسط پزشک معالج ، پیشنهاد می شودکه روشی سالم و مؤثر در بر طرف نمودن درد و اصلاح کارکرد زانو می باشد و به فرد کمک می کند تا فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرد.
مزایای تعویض مفصل زانو:
1 روشی سالم و موثر در برطرف نمودن درد
2- موجب اصلاح کارکرد زانو می شود
3- موجب بهبود تحرک و ارتقاءمیزان استقلال و کیفیت زندگی می شود.
چنانچه شما کاندید این عمل جراحی مهم هستید ،آگاهی شما از ان و نحوه مراقبت های بعد از عمل ،ضروری می باشد.
عوارض عمل تعویض مفصل زانو:
عوارض احتمالی پس از هر عملی به وجود می آیند .تقریبا 5% بیماران عوارض احتمالی را تجربه می کنند . عوارض جدی نظیر عفونت زخم و لخته شدن خون کمتر از 1%موارد را شامل می شود(میزان عوارض بعد از عمل تعویض مفصل زانو کم است.اما بیماریهای مزمن می توانند قابلیت وقوع عوارض را افزایش دهند)
عفونت:تکنیکهای جراحی دقیق و کارامد،احتمال عفونت را به کمتر از 1%کاهش می دهد.که،ممکن است در زخم یا در عمق اطراف پروتز در زمان بستری و یا پس ازترخیص یا سال ها بعد رخ دهد. نشانه های عفونت شامل تب و لرز ،قرمزی ،تورم و یا خارج شدن مایع از محل جراحی میباشد.
هر گونه عفونت در بدن،قبل یا بعد ازعمل می تواند به مفصل جایگزین شده ،سرایت نماید. برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، اعمال مربوط به دندان ، درمان پیشگیرانه با آنتی بیوتیک در بیماران با سابقه عفونت های ادراری و یا پوستی و ارزیابی اورولوژی در مردان مبتلا به بیماری پروستات،باید قبل از عمل جایگزینی مفصل، انجام شود.
عفونت های جزئی در محدوده زخم با آنتی بیوتیک درمان می شوند. عفونت های بزرگ یا عمیق ممکن است به عمل جراحی مجدد و برداشتن پروتز نیاز داشته باشند.
لخته های خون: ایجاد لخته های خون در وریدهای پا به علت تغییر در جریان خون ،از شایعترین عارضه جراحی تعویض مفصل در چند هفته اول بعد از عمل جراحی ، می باشد. که در صورت حرکت این لخته ها و رسیدن به ریه ها،می توانند زندگی فرد را به مخاطره بیاندازند. علائم ایجاد لخته در عروق خونی پاشامل درد ،تورم،حساسیت و گرمی پوست در یکی از پاها ودر صورت رسیدن به ریه علائم شامل تنگی نفس ناگهانی یا تدریجی و درد در قفسه سینه و سرفه های مداوم باشد.
برنامه پیشگیری طبق نظر جراح ارتوپد ، شامل - داروهای رقیق کننده خون نظیر سلکزان وپوشیدن جوراب واریس ساق بلند - حرکت مچ پا تا انگشتان - ورزش های ماهیچه پا( منبسط و منقبض کردن ماهیچه ساق پا تا انگشتان ) ،بلافاصله پس از عمل جراحی ، می باشند.
درد:تقریبا 90%ازبیماران بعد از عمل تسکین درد شگرفی را تجربه می نمایند و درد یا قطع میشود یا انقدر کم است که محدودیتی برای انها ایجاد نمی کندفقط در10% از بیماران بعد از عمل درد مختصری دارند
جراحت اعصاب و عروق: در موارد نادر در حین عمل جراحی اعصاب یا رگ های خونی اطراف زانو ممکن است دچار آسیب گردند.
از دیگر عوارض احتمالی : خونریزی در مفصل زانو/ شکستگی استخوان در پا / تشکیل بافت زائد در اطراف محل تعویض مفصل/محدودیت حرکت /شل شدن پروتز/ بیحسی در اطراف زخم/ واکنش الرژیک به پروتز
(اگاهی از عوارض عمل تعویض مفصل ممکن است نگران کننده باشد اما اطمینان داشته باشید که اکثر مردم بدون هیچ مشکل بزرگی به خوبی بهبود می یابند.)
امادگی جهت عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو:
1-با چند تغییر ،منزل را برای دوران بهبودی ایمن وراحت نماید.
• زندگی موقت در طبقه اول، چرا که بالا و پایین رفتن از پله ها در دوران بهبودی اولیه ،یک خطرجدی محسوب می شود.
• نصب میله های ایمنی یا نرده امن در حمام یا محل دوش گرفتن
• صندلی های دسته دار با پایه بلند و محکم با پشتی ثابت محکم با پشتی ثابت
• استفاده از توالت فرنگی با ارتفاع بلند
• استفاده از نیمکت یا صندلی محکم برای استحمام
-استفاده از لباسهای راحتی
- فرشها ،سیم ها،اشیایی که ممکن است باعث لغزش شما شوند و وسایل اضافی را کنار بگذارید
- جهت خوابیدن از تخت خواب با ارتفاع نسبتا بلند استفاده کنید
- مراقب سطوح ناهموار و پله ها باشید
- در مکانهایی که نیاز به حمایت بیشتر دارید ،نرده نصب کنید
اقدامات روز قبل از جراحی:
ارزیابی پزشکی بنا به صلاحدید پزشک معالج /ویزیت پزشک داخلی / ویزیت پزشک بیهوشی / انجام ازمایشات لازم /عکس رادیولوژی از سینه / نوار قلب/
توجه کنید: از 8 ساعت قبل از عمل ،چیزی نخورید/همه داروهای معمول روزانه خود را روز عمل،به بیمارستان ببرید،حتی داروهایی که قبل از عمل مصرف انرا قطع کنید/ قبل از مراجعه به بیمارستان دوش بگیرید/همه مدارک پزشکی و عکس را به همراه داشته باشید.سیگار و مشروبات الکلی را در صورت مصرف قطع کنید.
بیهوشی:
پس از پذیرش، توسط یکی از اعضای تیم بیهوشی و یا متخصص داخلی ارزیابی می شوید. بهترین روش، که بیحسی موضعی در ناحیه ستون فقرات (با تزریق مواد بیحس کننده در اطراف نخاع که از قسمت کمر به پایین بدن شما بی حس می شود ) .بندرت در برخی موارد ،بنا بر شرایط بیمار یا انتخاب بیمار،بیهوشی عمومی انتخاب میشود.
روند جراحی:
جراح قسمت تخریب شده انتهای استخوانهای ران و درشت نی و قسمت آسیب دیده غضروف مفصلی را برداشته، و به جای ان پروتز جدید را جایگزین می شودس که از دو لایه فلزی و یک قسمت از جنس پلی اتیلن مخصوص که بین این دو لایه قرار می گیرد، تشکیل شده است و پس از بخیه زدن ،با پانسمان و سپس جوراب واریس پوشانده می شود.
پس از عمل جراحی، شما به اتاق بهبودی(ریکاوری)، منتقل شده و تحت نظر قرار می گیرید . علائم حیاتی شما،به طور مداوم بررسی می شود. پای جراحی شده ،به طور منظم از نظر حرکت ،حس و دما کنترل می شود.و پس از پایداری علائم حیاتی ، بخش جراحی منتقل می شوید.
اقامت در بیمارستان:
طبق صلاحدید پزشک معالج ، دو تا سه روز در بیمارستان بستری خواهید بود.
نکات قابل توجه بعد از عمل جراحی:
- مدیریت درد
درد ممکن است در روز بعد از عمل بیشتر شودو در طول چند روز کاهش یابد .مدیریت درد بخش مهمی از بهبودی شماست.طبق صلاحدید پزشک از مسکنهای خوراکی ، تزریقی ویا پمپ درد(PCA) ،جهت کنترل درد استفاده می شود که شامل یک سرم محتوی داروی ضد درداست که به آنژیوکت بیمار متصل میشود. و در مسیر ان یک پمپ متصل شده که کنترل پمپ در اختیار بیمار قرار میگیرد. در مواقعی که بیمار احساس درد میکند با زدن یک کلید مقدار معینی از داروی ضد درد ،به بیمار تزریق شده و درد بیمار را از بین میبرد.
2- پیشگیری از ذات الریه
معمولاً بیماران در اوایل دوره بعد از عمل، تنفس کم عمق دارند. این امر معمولا بخاطر اثرات بیهوشی، داروهای ضد درد و افزایش زمان صرف شده در بستر می باشد. این تنفس کم عمق می تواند بیماران را مستعد به ابتلا به ذات الریه نماید. برای کمک به جلوگیری از این امر، داشتن تنفس عمیق و سرفه های مکرر به منظورخارج شدن ترشحات از ریه و صاف شدن ریه توصیه میگردد. دمیدن در یک بادکنک یا کیسه نایلونی به میزان زیادی ،کمک کننده می باشد.
3- توانبخشی
بلافاصله پس از عمل جراحی و بستری در بخش ،توسط پرستار ،ورزش های ماهیچه پا(شامل منبسط و منقبض کردن ماهیچه ساق پا تا انگشتان ) ،حرکت مچ پا تا انگشتان ، ،اموزش داده می شود.
تا چند ساعت بعد از عمل جراحی،در صورت صلاحدید پزشک معالج،پرستار بخش یا فیزیو تراپ ،در انجام فعالیتهای زیر به شما کمک می کنند .- نشستن در کنار تخت – حرکت زانوو راه رفتن در حد چند قدم با استفاده از واکر – نشستن بر روی صندلی – نشستن یا بلند شدن بر روی توالت فرنگی
فیزیوتراپیست به شما ورزش های خاص برای تقویت ساق پا و بازگرداندن حرکت زانو را آموزش می دهد تا بتوانید راه رفتن و سایر فعالیت های عادی روزانه خود را به زودی پس از عمل جراحی انجام دهید.
نکات قابل توجه در منزل:
موفقیت عمل جراحی ، تا حد زیادی بستگی به چگونگی انجام دستورالعملهای پزشک معالج، در خانه در طول چند هفته اول پس از عمل، دارد.
- بهبود گردش خون و جلوگیری از لخته شدن خون: به منظور رسیدن به این اهداف رعایت اقدامات زیر ضروری می باشد:
پوشیدن جوراب واریس تا 6 هفته / انجام تمرینهای ورزشی آموزش داده شده/ مصرف داروهای ضد انعقاد خون طبق تجویز پزشک
- داروها:بنا به صلاحدید پزشک معالج ازبعد از عمل ، داروهایی از دسته انتی بیوتیک(به منظور پیشگیری از عفونت به خصوص در بیماران دیابتی)،امپول ضد انعقاد نظیر سلکزان(به منظور پیشگیری از تشکیل لخته خون) ، داروهای ضد درد شروع می شود که تا چندین روز پس از ترخیص باید طبق دستور پزشک ادامه داد.
- مراقبت از زخم :*معمولا پانسمان قبل از ترک بیمارستان برداشته می شود.اگر هنوز ترشحی وجود داشت یک پانسمان سبک دیگر گذاشته میشود.
بخیه ها در مطب ،طبق نظر پزشک ،برداشته میشود.
از رسیدن آب به زخم تا 48 ساعت بعد از عمل اجتناب کنید
در مورد زمان استحمام از پزشک خود سوال کنید .
طبیعی است که زانو مدتی طولانی، بعد از عمل ، گرم ،متورم و کمی حساس باشد.خون مردگی و کبودی طبیعی است.
- مدیریت درد :
درد تا چند هفته بعد از جراحی ،در شب یا حین فعالیت ممکن است وجود داشته باشد .مصرف داروهای ضد درد طبق دستور پزشک توصیه می شود.
اما در صورت مشاهده موارد زیر حتما با پزشک خود تماس بگیرید:
خروج اب یا بوی نامطبوع از محل جراحی
تب 38درجه سانتی گراد و بیشتر به مدت دو روز متناوب
افزایش تورم ،حساسیت به لمس ،قرمزی و یا درد در ناحیه عمل
- فعالیت:
-مدت بهبودی از فردی به فرد دیگر با توجه به وسعت عمل،سن ،وزن و شرایط بدنی بیمار بستگی دارد. بنابراین سعی نکنید کاری را با سرعت انجام دهید.
روزانه ورزشهای پا را طبق نظر فیزیوتراپ خود،در منزل انجام دهید.اگر چه شما بعد از عمل جراحی قادر خواهید بود بوسیله عصا یا واکر راه بروید،ولی برای 3 تا 6 هفته،بنا به نظر پزشک،جهت کارهای روزمره خود،،به کمک نیاز خواهید داشت تا به زانو زمانی داده شود تا استقامت طبیعی خود را مجددا بدست اورد.
رزیم غذایی:
رژیم غذایی پرپروتئین داشته باشید. رژیم غذایی قبل از عمل خود را در صورت بیماری زمینه ای ،ادامه دهید
علائم هشدار دهنده :
در صورتی که هر یک از علائم هشدار دهنده زیر را مشاهده نمودید، بلافاصله پزشک خود را مطلع نمایید.
• تنگی نفس ناگهانی، شروع ناگهانی درد قفسه سینه، درد موضعی با سرفه
• افزایش درد و تورم در ساق و مچ پا ، افزایش قرمزی، حساسیت ، یا تورم زانو،خروج ترشحات از محل عمل
• تب 38 درجه و بیشتر ، لرز،
اقدامات به منظور افزایش عمر مفصل زانوی تعویض شده:
دنبال نمودن دستورالعملهای جراح ارتوپد بعد از عمل جراحی و مراقبت برای حفاظت از زانوی جایگزین شده وحفظ سلامت عمومی از راه های مهمی درموفقیت نهایی عمل جراحی جایگزینی مفصل زانو می باشد.
به وزن مناسب برسید / سالم و فعال باشید / از ورزش های پرفشار مانند دویدن ،اسکی،و ایروبیک اجتناب کنید./ ازهرگونه حرکت ورزشی که مستلزم شروع و اتمام سریع حرکات ،چرخیدن یا فشار وارد کردن باشدخودداری کنید./اشیا سنگین را بلند نکنید یا هل ندهید.
گرداوری و تنظیم: سیده زهره فلاح زاده بازنگری : اسفند 1400
منابع :
-راهنمای بیماران جهت تعویض مفصل (شرکت تهران ستورز) www.zimmer.com
- راهنمای قبل و بعد از عمل جراحی- ترجمه فرنام بامدادی نژاد(شرکت ارکان درمان)
www.arkandarman.com